Οτεντότοι

Λαός, που άλλοτε ήταν εγκατεστημένος σε ολόκληρη τη νότια Αφρική και σήμερα, αρκετά περιορισμένος σε αριθμό ζει στις πιο απρόσιτες ζώνες της νοτιοδυτικής Αφρικής. Όταν το 1652 οι Ολλανδοί ίδρυσαν την Πόλη του Ακρωτηρίου, βρήκαν την παράκτια περιοχή και τις εύφορες πεδιάδες που απλώνονταν πίσω, κατειλημμένες από ένα πληθυσμό που αυτονομαζόταν Χόι-Χόιν, το οποίο σήμαινε απλώς άνθρωποι. Στον λαό αυτό οι Ολλανδοί έδωσαν το όνομα Οτεντότοι. Οι Ο. όμως δεν ήταν οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής, γιατί είχαν προηγηθεί οι Βουσμάνοι τους οποίους είχαν απωθήσει προς τις άγονες περιοχές της ερήμου Καλαχάρι. Οι Ο. είναι σήμερα κτηνοτρόφοι βοοειδών και προβατοειδών, από τα οποία χρησιμοποιούν κυρίως το γάλα, γιατί το κρέας το προμηθεύονται κυρίως από το κυνήγι των άγριων ζώων. Οι κατοικίες τους (κράαλ) είναι φτιαγμένες από ελαφρά υλικά και μεταφέρονται εύκολα. Οι Ο. αποτελούν, από φυλετική άποψη, μαζί με τους Βουσμάνους, ένα ξεχωριστό κορμό, τον κορμό των Στεατοπυγιδών, του οποίου αποτελούν το λεγόμενο «οτεντοτικό τύπο», που χαρακτηρίζεται από το κιτρινωπό χρώμα του δέρματος, το σχετικά υψηλό ανάστημα (μέσο ύψος 1,66 μ.), το στενό, ψηλό κρανίο με το ανώτερο τμήμα του προσώπου ευρύ. Τα μάτια των Ο. παρουσιάζουν συχνά μια ιδιαίτερη βλεφαρική πτυχή, που κλείνει προς το εξωτερικό και ονομάζεται γι’ αυτό ακριβώς οτεντοτική πτυχή· η μύτη είναι πλατιά και τα ρινικά πτερύγια αρκετά παχιά. Και τα χείλη επίσης φαίνονται το ίδιο χοντρά και προεξέχοντα προ τα έξω. Η τριχοφυΐα τους δεν είναι πολύ ανεπτυγμένη, το γένι είναι αραιό, ενώ τα μαλλιά, σγουρά και συχνά σε μικρά δαχτυλιδάκια, είναι άφθονα. Το σώμα είναι ρωμαλέο και παρουσιάζει με αξιοσημείωτη συχνότητα στεατοπυγία, ιδιαίτερα στο γυναικείο φύλο. Γλώσσες. Οι οτεντοτικές γλώσσες μιλιούνται από περίπου 56.000 άτομα στη νοτιοδυτική Αφρική, στα Β του ποταμού Οράγγη. Μαζί με τις γλώσσες των Βουσμάνων και των Νεγρίλων (Πυγμαίων) θεωρούνται από μερικούς μελετητές ότι αποτελούν γλωσσολογική ομάδα, τη λεγόμενη οτεντοβουσμανική· άλλοι, αντίθετα –η υπόθεση όμως αυτή φαίνεται αρκετά αβέβαιη–τις ανάγουν στη χαμιτοσημιτική ενότητα. Η ανεπαρκής γνώση των γλωσσών των Βουσμάνων και των Νεγρίλων καθιστούν πάντως αρκετά δύσκολο τον καθορισμό με βεβαιότητα της ύπαρξης μιας πραγματικής συγγένειας μεταξύ αυτών και των οτεντοτικών γλωσσών, επειδή τα αποδεικτικά στοιχεία αποτελούνται από εξωγλωσσικούς (ανθρωπολογικούς) παράγοντες ή από συγγένειες φθογγολογικής τάξης, που θα μπορούσαν να είναι δευτερεύουσες. Η οτεντοτική ενότητα διασπάται σε πολυάριθμες παραλλαγές, από τις οποίες σπουδαιότερη και πιο μελετημένη είναι η γλώσσα των Νάμα. Μεταξύ των χαρακτηριστικών των οτεντοτικών γλωσσών είναι η παρουσία τριών γενών (αρσενικού, θηλυκού και κοινού), τριών αριθμών (ενικού, δυϊκού και πληθυντικού), τριών πτώσεων και –εκτός από αυτά– η παρουσία των κλικ, γερμανικά Schnalzlaute, διάφορων ήχων που γίνονται από την ξαφνική είσοδο αέρα, ύστερα από μια απότομη πίεση που προκαλείται στη στοματική κοιλότητα: ένα φιλί είναι για παράδειγμα ένα διχειλικό κλικ· επίσης κλικ είναι ο ιδιαίτερος εκείνος ήχος, με τον οποίο εκφράζουμε άρνηση· οι ήχοι αυτοί, τέσσερις τον αριθμό, ταξινομούνται –ανάλογα με το σημείο άρθρωσης– ως οδοντικοί, ουρανικοί, πίσω και πλάγιοι. Τυπική είναι και η ύπαρξη τριών τόνων με διακριτική αξία (τονήματα) στις ομόφωνες λέξεις - υψηλού, κανονικού και χαμηλού (που σημαίνει ότι λέξεις με την ίδια φωνητική ακολουθία παίρνουν διαφορετική σημασία ανάλογα με τον τύπο του τόνου). Το όνομα «οτεντότος» είναι ολλανδικής προέλευσης και είχε αρχικά τη χλευαστική σημασία του τραυλού: πράγματι, θα πρέπει να προκάλεσαν ασυνήθιστη εντύπωση στους Ολλανδούς αποίκους τα κλικ, για τα οποία έγινε ήδη λόγος. Ολλανδική επίσης είναι και η ονομασία Βουσμάνος (bosjesman: από το bosje που σημαίνει δάσος, και το man που σημαίνει άνθρωπος, δηλαδή άνθρωπος των δασών). Από τα πιο έκδηλα φυσικά χαρακτηριστικά των Οτεντότων είναι το κιτρινωπό χρώμα του δέρματος. Οτεντότοι της φυλής Νάμα με τη χαρακτηριστική τους πολεμική αμφίεση. Οι Νάμα είναι εξαιρετικά φιλοπόλεμοι.

* * *

και Οττεντότοι, οι

λαός τής Νότιας Αφρικής που από ανθρωπολογική άποψη ανήκει στους Καποειδείς νέγρους.